Salgın telaşı: Kızamık hastalığı neden yayılıyor?

Türkiye‘de kızamık olaylarındaki artış salgın kaygısına neden oluyor. Uzmanlara nazaran hadise sayılarındaki artışın tek nedeni yükselen aşı zıtlığı değil.Dünyanın birçok ülkesinde olduğu üzere Türkiye‘de de kızamık hadiselerinde artış gözlemleniyor. Sıhhat Bakanlığı tarafından Dünya Sıhhat Örgütü’ne (DSÖ) bildirilen resmi bilgilere nazaran, Türkiye‘de 2023’ün birinci 4 ayında bin 440 kızamık olayı görüldü. Hastalık, Ocak ayında 193, Şubat ayında 340, Mart ayında 445 ve Nisan ayında 462 hadise olarak kayıtlara geçti. Datalar, Türkiye‘de kızamık hadiselerinde nizamlı bir artış olduğunu gösteriyor.

Ölümcül olabilen ve yüksek derecede bulaşıcı olan bu hastalığı önlemek aslında aşıyla mümkün. DSÖ’nün bilgilerine nazaran kızamık aşısı 2000-2021 yılları ortasında 56 milyon vefatın önüne geçti. Bu nedenle de hadiselerdeki artışın sebeplerinden birinin korona salgını periyodunda yükselen aşı aksiliğinin olduğu iddia ediliyor. Lakin uzmanlar nazaran tek neden aşı zıtlığı değil.

“Aşılanmayan bir nüfus birikti”

DW Türkçe’ye konuşan Türk Tabipleri Birliği (TTB) Halk Sıhhati Kolu Lideri Gamze Varol, hastalıktaki artışın “salgın” olduğunu savunuyor. 2000’li yılların başına kadar yıllık olay sayısının 10’u bulmadığını, bu tarihlerden sonra ise aşılanmayan nüfus biriktiğini tabir eden Varol, “Aşılanmayan önemli bir nüfus var. Aşı ile yalnızca bireyi muhafazaya yönelik değil. Bulaşmayı da engelleyerek toplumsal koruyuculuğu da sağlamış olursunuz” diyor.

Sağlık sistemindeki sıkıntılar nedeniyle aşılanmayan nüfusun da kızamık olaylarının artışına sebep olduğunu vurgulayan Varol, “2010 yılından sonraki sistemin kapsayıcı herkesin erişebileceği, bölge tabanlı, nitelikli sıhhat hizmetlerini başvurana, başvuranın ayağına götürecek bir örgütlenmeden; nüfus tabanlı, bireye bırakılacak hizmetlere yanlışsız indirgediğimiz için aslında bunları yaşıyoruz. Aslında olması gereken bölge bölge çalışıp o bölgedeki aşılanacak çocuk nüfusunun belirlenmesiydi. Yani amaç nüfusun net ve bilinir olması gerekir. Temel sıhhat hizmeti dediğimiz birinci basamakta olmazsa olmaz dediğimiz, sakatlığı engelleyen hayat kurtaran hizmetin bu formda yürütülmesi lazım” diyor.

Sistemin değiştiğini, insanların istediği vakit tabibe kaydolduğunu ya da olmadığını söyleyen Varol, “Kayıtlı olmayan, göç halinde olan, yer değiştiren vesaire pek çok faktör burada tesirli olabiliyor. Bu nedenle aile hekimliği sistemine kayıtlı olmayan çocukların olduğunu biliyoruz. Münasebetiyle aşı seviyeleri çok yüksekmiş üzere görünse de bunlar aile doktorlarına kayıtlı olup da aşı yaptıranlar üzerinden bedellendiriliyor olabilir. Biz o vakit hiç kayıtlı olmayanları bilmiyoruz, kıymetlendirme dışında bırakıyoruz” tabirlerini kullanıyor.

Koca: Salgın kelam konusu değil

Sağlık Bakanı Fahrettin Koca da iki hafta kadar evvel Türkiye‘de kızamık hastalığındaki artışı doğrularken aşı kapsayıcılığının yüzde 95 düzeyinde olduğunu duyurmuştu. Bakan Koca, yabancılar ve göçmenlerdeki oranın ise yüzde 87-92 bandında olduğuna dikkat çekmişti. Koca, Pazartesi günü yapılan Kabine Toplantısı’nın akabinde yaptığı açıklamada ise hadiselerin yüzde 86’sının İstanbul’da tespit edildiğini, bir salgının kelam konusu olmadığını ve durumun denetim altında tutulduğunu söyledi. Filyasyon çalışmasının sıkı biçimde uygulandığını tabir eden Koca, ailelere de çocuklarına kızamık aşısı yaptırmaları davetinde bulundu. Sıhhat Bakanlığı, “Bağışıklama Müracaat Kurulu” ve “Kızamık Doğrulama Komitesi”nin aldığı kararlar doğrultusunda Ocak ayından bu yana kızamık temaslıları ile denetim çalışmaları yürütülüyor. Tüm temaslılar takibe alınıyor. Hadise görülen bölgelerde saha çalışmaları yapılarak aşısız ya da eksik aşılı çocukların aşılanması sağlanıyor. Aile doktorları de kendilerine kayıtlı olan çocuklar konusunda aşıların tamamlanması için uyarıldı.

Göçmenler mi artırdı?

Özellikle toplumsal medyada kızamık hastalığının Türkiye‘ye gelen Afganistan ve Suriyeli göçmenler nedeniyle arttığı tez ediliyor.

Ancak Gamze Varol durumun düşünüldüğü üzere olmadığını söylüyor. Türkiye‘nin 2013 yılından bu yana pek çok yerden göç aldığını hatırlatan Varol, “2013’te de benzeri bir salgın oldu, Suriyeliler suçlandı. Evet, Suriyeli nüfusta da kızamık olgusu vardı ancak o periyotta kızamık olgularını incelediğimizde temel hassas nüfusun Türk vatandaşları olduğu belirlendi. ‘Virüs ülkeye Suriyeliler tarafından girmiş olabilir’ denildi, ancak moleküler genetik yapısı incelendiğinde aslında Avrupa kökenli olduğu ve temel hassas nüfusun Türkiye Cumhuriyeti vatandaşları olduğu ortaya çıktı. Hatta bilhassa Rusların geldiği Antalya, Alanya bölgesinde lokalize salgınlar oldu. Gelenlerin bölgesinde aşılanma siyaseti farklı olduğu için buraya gelen ve aslında kızamık olanlar hassas nüfusa tatil yörelerinde bunları yaydılar” diyor.

Nörolojik hasara da yol açabilir

Kızamık virüsü çok süratli yayılan bir virüs. Tabiplerin tabiri ile virüs “kapı deliğinden görülse bile” bulaşabilir. Kızamık hadiselerinde hesaplanan mevt oranı ise binde 6. Lakin uygun beslenememe, toplu yaşanılan yerlerde bu oranın artma riski var.

Varol, hastalığın yaratabileceği tehlikelere “Ölümden koruyabilecek bir silah varken bunu kullanmadığımızda öldürücü olabilen sakatlığa yol açabilen bulaşıcı bir hastalık. Teklifimiz, hastalıktan korunmanın temel yolu kızamık aşısı ile aşılanmak. Kızamık çok suçsuz üzere görünüyor lakin çok da temiz değil. İshal, zatürre üzere hastalıklara yol açabiliyor. Bununla temaslı kızamık geçirdikten sonra genç yaşlarda nörolojik hasara neden olan bir diğer rahatsızlığa da neden olabiliyor” formunda dikkat çekiyor.

İstanbul Tabip Odası, İstanbul’da iki çocuğun kızamık nedeniyle hayatını kaybettiğini açıklamış, lakin Bakanlık bu iddiayı doğrulamamıştı. Bakan Fahrettin Koca, kızamığa bağlı hiçbir mevt gerçekleşmediğini söyledi.

Hastalığın belirtileri neler?

Kızamık aşısının birinci dozu 1 yaşında, ikinci dozu ise çocuğun 2’inci yaşında uygulanıyor. Çocuğunu aşılatmayan aileler ise bu durumu bir tutanak ile sıhhat kurumlarına bildiriyor.

İki doz aşı yapılmasının hayat kurtardığını kaydeden Gamze Varol, “12’inci ay olağanda en erken devir. Lakin şu an içinde bulunduğumuz salgın ortamında çocukların daha erken aylarda aşılanması hayati kıymette. Zira kızamık virüsü çok dolaşımdayken ve 12’nci aya kadar beklerken çocuk hassas olabilir. Bu nedenle 9’uncu ayda aşılama öneriyoruz. Hatta yaygın görüldüğü bölgelerde 6’ncı aya çekilebileceğine dair bilimsel yayınlar var” dedi. Varol, ailelere hassas olunması daveti da yaptı.

Doktor Varol, bir çocuğun yakın etrafında kızamık hastalığı tespit edildiyse ve çocuk aşısız ise muhakkak bu hastalığın bulaşacağını söyledi. Varol, hastalığın grip ve nezlede olduğu üzere ateş, burun akıntısı, öksürük, halsizlik görülebileceğini ve deride döküntüler de olacağını kaydetti. Belirtilerin gerçekleşmesi durumunda çabucak hastaneye başvurulması gerekiyor.

DW Türkçe’ye VPN ile sansürsüz nasıl erişebilirim?