Karadeniz sel felaketleri için risk taşıyor
Geçen sene sel felaketinin yaşandığı Karadeniz’de risk geçmiş değil. Deniz suyu sıcaklığı ve nem artışına dikkati çeken uzmanlara göre, bölgede bu sene de sel felaketi yaşanabilir.
2021 yazının Ağustos ayında Kastamonu’nun Bozkurt ilçesi başta olmak üzere Sinop ve Bartın’da büyük bir sel felaketi yaşandı.
80’den fazla kişinin hayatını kaybettiği afetin ardından bu yıl Karadeniz’deki sel ve taşkın ihtimalleri değerlendiriliyor.
Uzmanlara göre özellikle nem ve deniz suyu sıcaklığının artışı nedeniyle kuvvetli yağmurların daha çok yağdığı Karadeniz’de, sel ve taşkınların görülme sıklığı giderek artıyor.
Geçen seneki sel felaketlerinin ardından bölgede yeniden yaşanabilecek bu afetlerin nedenlerini ve ihtimallerini İklim Bilimci Prof. Dr. Barbaros Gönençgil TRT Haber’e değerlendirdi.
“Nemli hava kütleleri daha fazla oraj yapısı özelliği kazandı”
Prof. Dr. Gönençgil, yıl boyunca yağışlı olan Karadeniz’de yaz aylarınında da kuvvetli yağış dönemi olduğunun altını çiziyor.
Ancak son dönemde yağışları daha çok kuvvetlendiren hadiselerin olduğuna dikkati çeken Gönençgil, durumu şöyle açıklıyor.
“Sıcaklığın artışı ile birlikte Karadeniz üzerinden geçen nemli hava kütleleri, daha fazla nem kazanarak daha fazla kararsızlık özelliği kazandı. Yani orajlar anlamında daha fazla karakteristik özelliği oldu. Geçen sene Bozkurt’taki durumun kökeninde de bu var.”
Deniz suyu sıcaklığı, sel felaketleri olduğu dönemde yüksekti.
“Doğu Karadeniz kesiminde deniz suyu sıcaklığı 23-24 derecelerde olması gerekirken 28 derecelere gelmişti. O dönemde oldukça yüksekti yani.
Nem kütleleri Kuzeydoğudan doğru gelen hareketle birlikte bölgeleri etkisi altına aldı.”
“Karadeniz’de bu sene de sel ihtimali var”
Gönençgil, deniz suyu sıcaklığın yükselmesi gibi nedenlerin sel ihtimalini giderek kuvvetlendirdiğine işaret ediyor.
“Haftalık raporlara bakıldığında bu sene için sel ihtimali yine olabilir ancak mesele bu değil sadece. Temmuz ve ağustos ayları önümüzde. Devam eden sıcaklık artışları, deniz üzerindeki sıcaklık artışları, Karadeniz’deki bu tarz sel ihtimalini giderek kuvvetlendiriyor.
Özellikle Karadeniz’deki deniz suyu sıcaklığının yüzey suyu sıcaklığı artıyor ve buna paralel olarak da tabi ki kuvvetli yağışlar ve buna bağlı sel ve taşkın ihtimali giderek arttı.”
“Karadeniz’de nem kütleleri yükselince daha çok yağış oluyor”
Gönençgil, bölgenin karakteristik özelliğinin sıcaklıkla birlikte kuvvetli yağışlara neden olduğunu söylüyor.
“Geçen sene, Karadeniz’in yüksek yerleri kıyılardan iki kat daha fazla yağış aldı. Çünkü Karadeniz’e nem yüklü olarak gelen kütleler yükselmeye zorlandığı zaman daha fazla yağış bırakıyorlar.
Karadeniz’in karakteristik yapısı nedeniyle bu mekanizmayla oluşan yağış miktarı giderek daha çok artmaya başladı. Sel ve taşkın ihtimali de bu nedenle her sene artıyor.”
“Önlemler artırılmalı”
Yüksek kesimlerden denize doğru gelen selin kuvvetine dikkati çeken Gönençgil, yapısal önlemlerin artırılması gerektiğini belirtiyor.
“Bu kesimlerdeki yerleşimlerin ve alt yapıların bu durumlara yönelik geliştirilmesi gerekiyor. Çünkü o kadar kuvvetli yağışın aşağıya doğru yani denize doğru ulaşmaya çalışması çok ciddi su kütlelerini beraberinde getiriyor bu da önlemleri çok daha önemli kılıyor.”
Neden yağışlar kuvvetleniyor?
Yerdeki ısının sıcaklığı ve atmosfere giren soğuk havanın farkı önemli. Bu fark ne kadar fazlaysa hava durumundaki kuvvetli yağış tahminleri o kadar artıyor.
“Atmosfer yerden geriye yansıyan enerjiyle ısınıyor. Yani yer ne kadar ısınırsa yerin atmosferi ısıtma durumu o kadar kuvvetleniyor. Üst atmosferde soğuk hava girişleri olabiliyor. Yerden yukarı hareketler de bu soğuk havayla daha çok hızla yükseliyor. Tıpkı süpürge makinasının çekmesi gibi. Soğuk hava yerdeki sıcak havayı çekiyor.
Hızlı bir şekilde yükselen hava da oraj yapılarını, gök gürültülü yağışları, şimşekleri, yıldırımları beraberinde getiriyor.
Mesela Ankara, şehir olarak çevresindeki kırsal alandan daha sıcak. Yukardan soğuk hava girişi olunca sıcaklık farkı fazla arttı ve dikine hareket kuvvetlendi. Nemli hava kütlesi doyma noktasına erişti ve ciddi bir yağış düşürdü.”
İstanbul’da sel ihtimali var mı?
Şehirlerde ısıyı daha çok tutacak yapıdaki malzeme fazlalığı sel felaketlerinin en önemli sebeplerinden. Gönençgil, İstanbul’da da şehir içi sıcaklık artışının olduğunu ve sel gibi afetlerin yaşanabileceğinin mümkün olduğuna değiniyor.
“Şehirlerde bu tarz sel felaketlerinin görülmesinin sebebi şehirlerdeki beton gibi malzemelerin güneşten gelen enerjiyi daha fazla absorbe edip daha sonra daha fazla verecek özelliğe sahip olması.
İstanbul’daki şehir içi sıcaklık artışı 3 santigrat derece oldu. Bu çok fazla. Bu yüzden İstanbul’da da bu tarz kuvvetli yağışlar görülebilir. Ancak İç Anadolu’da karasallıktan ötürü sel ve taşkınlar daha fazla görülüyor.”
Sel en çok hangi bölgelerde görülebilir?
Gönençgil, son olarak, yurtta en çok sel felaketinin görülebilecek bölgesinin başta Batı Karadeniz olduğuna değiniyor. Ardından Zonguldak, Samsun ve Kastamonu gibi şehirleri sıralayan Gönençgil, Güneybatı Anadolu’nun da selin en çok görülebileceği bölgeler arasında olduğuna işaret ediyor.