BELGE HABER – İçgüdüden bağımlılığa: Toplumsal medyanın paylaşım girdabına kapılanlar
Yüzyıllar boyunca toplumsal hiyerarşideki pozisyonu birincil telaş olmaya devam eden insanoğlu, çağdaş vakitte da bu kaygısını korudu, 21. yüzyılda akranları tarafından kabul edilmek için toplumsal medyaya yöneldi. Oburlarının kendisi hakkındaki algılarını etkilemek için paylaşımlar yaptı ve etkileşime girdi. İnsanın ruhuna derinden işlemiş toplumsal hiyerarşi korkusu tam manasıyla toplumsal medyada yeni bir tabir buldu lakin bilhassa ergenlik çağında toplumsal medya girdabına kapılanların, bağımlı olma ve hatta klinik olaya dönüşme potansiyeli bulunuyor.
AA’nın iki kısımlık belge haberinin ikincisinde toplumsal medya bağımlılığı ele alındı.
İlk beşerler için kümelerinin dışında bırakılmak, ömür çizgisinden yoksun kalmak manasına geliyordu. Çağdaş vakitlerde beşerler giderek daha yerleşik ve yalnız hale geldi lakin tanınma, akranları tarafından kabul edilme ve kümelerinde yer edinme isteğini hala taşıyor.
İnsanların yüzyıllar boyunca toplumsal hiyerarşideki pozisyonları, birincil tasa olmaya devam etti. Bireyler, hislerini, güçlü yanlarını, zayıf istikametlerini, yeteneklerini ve bakış açılarını kıymetlendirmek emeliyle kendilerini karşılaştırıyor ve pozisyonlarını düzgünleştirmek için çabalıyor.
Modern yalnız hayat şekli, insanların üzerinde ağır bir yük oluştururken bireyler, gerginlikten, can derdinden ve akranları tarafından kabul edilmek maksadıyla toplumsal medyaya yöneliyor.
Sanal olarak tabir edilen internet ortamında toplumsal temaslar kurmanın bir tık kadar yakın ve zahmetsiz olması, bu mecrayı cazip kılan ögelerden.
Neden: İnsani içgüdü ve toplumsal hiyerarşi kaygısı
Kullanıcılar, bu mecralarda oburlarının kendileri hakkındaki algılarını etkilemek yahut manipüle etmek gayesiyle durumlar paylaşıyor. Yeni bir işe başladığında ya da terfi aldığında, yeni bir konut ya da otomobil aldığında ya da egzotik bir destinasyonda tatil yaptığında hiç düşünmeden paylaşım yapıyor.
Dahası beşerler, özel hayatlarının en mahrem detaylarını dahi kendi elleriyle tanımadıklarıyla paylaşmaktan çekinmiyor.
İnsanın ruhuna derinden işlemiş toplumsal hiyerarşi korkusu, tam manasıyla toplumsal medyada yeni bir söz buldu. Hatta o denli ki kendini sergilemek maksadıyla bir platforma gereksinimi olan “ego” için toplumsal ağların kusursuz bir alan olduğunu söylemek abartı olmaz.
Facebook’ta bir “beğeni” yahut yeni ismiyle X olan Twitter’da bir “favori”, kullanıcıların kendilerini güzel hissetmesini sağlayan toplumsal bir sinyal haline dönüştü. Bununla birlikte bireylerin, oburlarının renkli hayatına daima maruz kalması ve toplumdaki pozisyonlarıyla ilgili daima dert beslemesi, onları ümitsizliğe ve zihinsel ızdıraba sürükledi.
Sonuç: Bağımlılık
Kullanıcıların, toplumsal medyada diğerleri tarafından kabul edilmek istemesi ve bu nedenle paylaşım yapması, toplumsal hiyerarşisini muhafaza ve “insani içgüdünün” bir modülü olarak görülüyor.
Sosyal medya platformları, insanoğlunun bu içgüdüsüne hitap edecek formda tasarlandı. Cep telefonunda daima aşağı kaydırmaya, beğenmeye ve paylaşmaya devam ettirmeyi amaçlayan bu tasarım, titizlikle hazırlandı.
Kullanıcıların çevrim içi davranışını şekillendiren ve azamî etkileşime hakikat yönlendiren bu tasarım, her yaştan insanı ellerinde telefona, daima ekrana bakmaya da mahkum edebiliyor. Bu mecra, bilhassa hormonların yüksek olduğu ergenlik devrinde toplumda kendine yer açmaya çalışan bireyleri farkında olmadan kendine bağımlı hale getiriyor.
Profesör Pagani’ye nazaran bugün pek çok insan, gerçek ilgiler yerine sanal ilgilere ve hayata bağımlılık geliştirdi.
Klinik vakalar
Modern ömrün getirdiği meselelerin tahlilleri için çağdaş tahliller mevcut. Toplumsal medya bağımlılığının tedavisi için de çeşitli klinikler bulunuyor. Toplumsal medya kullanımını kısıtlamayı başaramayanlar, uzmanlardan profesyonel dayanak alabiliyor.
AA’nın ulaştığı Hindistan’ın Gujarat eyaletindeki Alpha Healing Center’dan Psikiyatrist Dr. Parth A Soni de toplumsal medya bağımlısı hastaların en yaygın şikayetlerini anlattı.
Soni, hastalarının en yaygın şikayetlerinin “telefonu sık sık denetim etme, toplumsal medya hesabının çok kullanımı, internet kullanımının olmaması durumlarında huzursuzluk, tedirginlik hissi ve toplumsal medya kullanımlarını düzenleyememe” olduğunu söylüyor.
19 yaşındaki erkek hastasının çok Instagram ve Snapchat kullanımı nedeniyle kendisine başvurduğunu, hastanın kelamlı ve fizikî akın biçiminde öfke nöbetleri geçirdiğini anlatan Soni, şunları kaydetti:
“Telefonu kullanmasına müsaade verilmediği takdirde (ebeveynlerinin) üzerlerine bir şeyler fırlatırdı. Belli bir müddet sonra telefonunu vermesi istenirse konuttaki şeyleri kırardı. Uyuyamazdı ve gizlice rastgele birinin telefonunu kullanmaya çalışırdı. O denli ki okulundan bir telefon çalmıştı ve polis onu yakaladığında ‘yanlışlıkla olduğunu’ söyledi. Bağımlılıkla savaşmasına yardım etmemiz için polis tarafından bize gönderildi. Kovid-19 devrinde ve tatilde (sosyal medyayı) günde yaklaşık 14-16 saat kullandığı ortaya çıktı. Öbür günlerde 8-10 saatini reels izleyerek ve snap paylaşarak geçirdiğini, ‘influencer’ olmak istediğini ve bunun için ‘sıkı çalışmaya’ muhtaçlığının olduğunu söyledi.”
Soni, toplumsal medya bağımlılığı şikayetiyle gelen hastaları “bütünsel olarak rehabilite ettiklerini” ve bunun yanı sıra hastalara ilaç tedavisi, psikoterapi, iş ve uğraşı terapisi, hipnoterapi uyguladıklarını lisana getirdi.
Uzmanların uyarısı: Kademeli sınırlandırma
“Çoğunlukla toplumsal medyanın kendisiyle ilgili gerçekçi olmayan fizikî, ruhsal ve toplumsal beklentilere reaksiyon olarak ortaya çıkan dünya çapında bir ruh sıhhati krizi var.” diyen Pagani, toplumsal medya kullanımının makul vakit aralıklarıyla sonlandırılması tavsiyesinde bulundu.
Pagani, bağımlılığın tahlili olarak “sosyal izolasyona” işaret ederek, “Kullanıcıların, toplumsal medyada ne kadar vakit geçirdiklerini not etmeleri gerekiyor. Toplumsal medyada gün içinde ne kadar vakit geçirdiklerini telefonlarını kullanarak öğrenebilirler, sonra bunu her gün yavaş yavaş yüzde 25 oranında azaltmaları gerekiyor.” tabirlerini kullandı.