Abdal Musa kimdir? Abdal Musa’nın hayatı, yapıtları nelerdir?

Ünlü bir ozan ve düşünür olan Abdal Mûsa çok merak ediliyor. Kullanıcıların sık sık sorgulattığı Abdal Musa kimdir? Abdal Musa’nın hayatı, yapıtları nelerdir? sorularına karşılık aranıyor.

ABDAL MUSA KİMDİR?

Kökeni Horasan’a dayanmaktadır. Hoy kasabasına gelerek bir müddet orada yaşamış olması nedeniyle “Hoylu” olarak da bilinir. Hacı Bektaş Veli’nin amcası Haydar Ata’nın oğlu ve Hasan Gazi’nin torunudur. Abdal Musa Sultan, birebir vakitte “Köse Musa” ismiyle da anılır.

Abdal Musa Sultan, Horasan Erenleri ortasından gelmekte olup Hz. Peygamber’in soyundandır. 14. yüzyılda yaşadığı ve Osmanlıların Bursa’yı fethettiği yıllarda Orhan Bey’in askerleriyle savaşlara katıldığı ve büyük yararlıklar gösterdiği tarihi kaynaklarda belirtilmiştir. Hacı Bektaş Veli’nin önde gelen halifelerinden biridir. Sultan unvanı ve Abdallık mertebesi bulunmaktadır. Pir konutundaki hizmet vazifesi ise “Ayakçı Postu” olarak isimlendirilir. Bu post, Bektaşi tarikatındaki on iki postan on birincisi olup öteki ismiyle “Abdal Musa Sultan Postu” olarak bilinir. Ayakçılık, Abdallık mertebesinin bir göstergesidir.

ABDAL MUSA HAYATI, YAPITLARI NELERDİR?

Elmalı, Tekke köyündeki dergahı, Bektaşi geleneğindeki dört büyük “Asitanei Bektaşiyan”dan biridir. Fakat, Abdal Musa Sultan ismine Anadolu’nun farklı yerlerinde birçok makam ve türbe yapılmıştır. Birçok müellif ve araştırmacı, bu büyük savaşçı ve düşünür hakkında araştırmalar yapmıştır. Kimilerine nazaran Abdal Musa Sultan, Bursa’nın fethinden sonra Manisa, Aydın ve Denizli yörelerinde bulunmuş, daha sonra Türkmen ve yörüklerin ağır olduğu Elmalı yöresinde tekkesini kurmuştur. Ayrıyeten Denizli’de yatan “Büyük Yatağan Baba”dan da ilham aldığı belirtilmektedir.

Şair, düşünür, Horasan ereni Abdal Musa Sultan’ın kerametleri ve faziletleri yüzyıllardır anlatılagelmiştir. Tekke köyüne bağlı Elmalı ilçesindeki türbesi, 14. yüzyılda Selçuklu mimarisinin örneklerinden biriyle inşa edilmiştir. Ünlü gezgin Evliya Çelebi, Seyahatnamesinde Tekke hakkında değerli bilgiler vermiştir. Buna nazaran, tekkenin kubbesindeki altın alem, beş saat uzaklıktan görülebilmektedir. Abdal Musa Sultan’ın sandukasının baş ucunda seyyid olduğunu belirten yeşil bir imame bulunmaktadır. Tekkenin etrafında bağlar, bahçeler, misafirhaneler, kiler, mutfak ve meydanlar üzere birçok ek bina bulunmaktadır. Mutfakta kırk derviş hizmet etmektedir.

Büyük bir misafirhane ve geniş bir ahır da meydanın dışında yer almaktadır. Tekkenin mutfak ateşi hiç sönmemiştir. Tekke, varlıklı vakıflara sahip bir kurumdur. On binlerce koyunu, binlerce deve ve yüzlerce katı ile yedi değirmeni olduğu Evliya Çelebi tarafından kaydedilmiştir. Lakin Yeniçeri Ocağı’nın kaldırılmasından sonra dağıtılan tekkeler ortasında Abdal Musa Sultan tekkesi de etkilenmiştir. 1829 yılında gönderilen devlet memurları tarafından tekkenin eşyaları ve hayvanları satılmış ve defteri İstanbul’a gönderilmiştir. Bu durum, tekkelerin 1925’te kapatılmasına kadar devam etmiştir. Tekke vakit içinde hasar görmüş ve günümüzde yalnızca Abdal Musa Sultan’ın türbesi ayakta kalmıştır. Türbede, Abdal Musa, annesi, babası, kız kardeşi ve Kaygusuz Abdal’ın mezarları bulunmaktadır. Tekkenin giriş kapısındaki kitabe beyiti aşağıdaki üzeredir:

“Edeble kıl ziyaret bir makam-ı alişandır bu

Füyuz’u Hakk’a menba asitan-ı aşikaandır bu.”

Önceden belirtildiği üzere, Alevi-Bektaşi şiirine “nefes” ismi verilir. Alevi-Bektaşi şiiri çoklukla Yunus Emre’nin tesirinden kaynaklanmaktadır. Bu şiir geleneği daha sonra Abdal Musa ile şekillenmiş ve Kaygusuz Abdal ile tepeye ulaşmıştır. Abdal Musa’nın günümüze ulaşan şiirleri çok azdır, lakin bu şiirler Alevi-Bektaşi edebiyatının seçkin örnekleri olarak kabul edilir. Bu şiirlerle birlikte Alevi-Bektaşi edebiyatı kesin bir mana kazanmıştır.