Türkiye’nin çalınan hazineleri
Zengin bir tarihi mirasa sahip Anadolu toprakları 19 ve 20. yüzyıllarda pek çok eserini Batı ülkelerindeki müzelere kaptırdı. Türkiye, son yıllarda tarihi mirasını geri alabilmek için etkili bir mücadele yürütüyor.
Anadolu’ya bırakılan mirasların çoğu, Rusya, Avusturya, ABD, Danimarka, İngiltere, İsviçre, İtalya ve Fransa’da bulunuyor.
Bergama Müzesi
Berlin’de sergilenen Zeus Tapınağı’nın Bergama’dan Anadolu’dan kaçırıldığına inanmak zor.
Çünkü olması gereken yer İzmir. Araştırmalardan çıkardığımız bu fotoğrafta 1871 yıllarında Zeus Sunağı’nın parçalara ayrıldığını görüyoruz.
Bu görüntüde ise, eseri Berlin’e götürülen gemiyi görüyoruz.
Peynir dilimleri gibi parça parça ayrılmış ve Berlin’deki Bergama Müzesi’nde yeniden birleştirilmiş.
Dışişleri Bakanlığınca 1991 tarihli Troya kataloğunun incelenerek, 480 dolayında eserin Almanya’da olduğu belirlendi, listesi sunulup iadeleri istenildi, resmi girişimler sürdürülüyor.
David’s Samling Müzesi
Ve Danimarka David’s Samling Müzesi… Bu müzede, Osmanlı dönemine ait birçok eser görmek şaşırtıcı. İşte Padişah 2. selimin yazdığı ferman koleksiyondan bir parça.
Konya’nın Akşehir İlçesi’ndeki Seydi Mahmut Hayrani Türbesi’nden 1994’te çalınan Seydi Ali’ye ait sanduka Danimarka’daki müzede sergileniyor.
Sadece bununla sınırlı değil, İstanbul Nuruosmaniye Yazma Eserler Kütüphanesi’ndeki Kuranıkerim’in çalınan 2 sayfası ve Osmanlı madeni paralarının da bu müzede olduğu öğrenildi.
Eserlerin iadesine yönelik çalışma kapsamlı bir çalışma başlatıldı.
Puşkin Müzesi
Sırada, belgesellere konu olan Troya hazinelerinin hikayesi var.
Heinrich Schliemann… Osmanlı Devleti ile yaptığı kazı protokolüne uymayarak, 1871 yılında bulduğu Troya hazinelerini Çanakkale gümrüğünden Atina’ya kaçırıyor. Böylece Osmanlı ve Yunanistan arasında "Hazine Davası" başlıyor. Tarihi eserlerin macerası, İngiltere, Almanya, Rusya’ya kadar uzanıyor.
Eserlerin bir kısmı Rusya’da bulunan Puşkin Müzesi’nde sergileniyor. İadesi sağlanan eserleri ise ait olduğu yere ülkemize getirildi. Diğer eserler için yapılan çalışma henüz sonuçlanmadı.
Hepsi, bir yapbozun parçaları gibi. Anadolu’dan dünyaya dağılmış şimdiyse geri birleştiriliyor. Tıpkı üst bölümü Türkiye’de, alt bölümü ABD’den getirilen Yorgun Herakles’in vücudunun 57 yıl sonra buluşması gibi.
Son 16 yılda yaklaşık 4 bin 501 tarihi eser yurda getirildi.
Bu bir ekip çalışması. Hedefleriyse bu topraklardan çıkan mirasları ana vatına kavuşturmak. Sadece Kültür ve Turizm Bakanlığı değil, Dış İşleri Bakanlığı, İçişleri Bakanlığı, Emniyet Genel Müdürlüğü, Jandarma Genel Komutanlığı, Adalet Bakanlığı, Gümrük Ticaret Bakanlığı da bu ekibin içinde.
Eserlerin iade süreci
Türkiye, tarihi eser kaçakçılığıyla ilgili büyük mücadele veriyor. Ancak, eserlerin iadesi sanıldığı kadar kolay değil.
Kimi eserlerin getirilmesi için 5,6 yıl süren bir müzakere süreci gerektiriyor. Müzakere sonuç vermediği yerde devreye hukuk giriyor. Eser, iade edilmiyorsa, müzayede de el değiştiriyorsa, sonuç davalara kadar gidiyor.