Pozitivizm ideolojisi: Kökeni, unsurları, temsilcileri ve tesirleri

İnsanlık tarihinde felsefi fikirlerin akışı, ebediyen insan bilgisinin tabiatı ve kaynağı üzerine baş yormuş, farklı yaklaşımlar ve teoriler doğurmuştur. Pozitivizm, müşahede ve deneye dayalı bilgi, nesnellik, evrensellik ve bilgilerin ölçülebilirliği üzerine inşa edilmiştir. Hem tabiat hem de toplumsal bilimlerde tesirli olan pozitivizm, muhakkak neden-sonuç ilgilerini vurgular ve bilginin herkes için geçerli olmasını savunur. Pozitivizm nedir? Pozitivizmin kökeni nedir? Pozitivizm prensipleri, temsilcileri ve tesirleri…

POZİTİVİZM NEDİR?

Pozitivizm, bilimsel sistemi temel alan ve yalnızca müşahede ve deneylere dayanan bilgiye vurgu yapan bir felsefi yaklaşımdır. Bu yaklaşım, Auguste Comte tarafından 19. yüzyılda geliştirilmiştir. Pozitivizme nazaran, insan bilgisi yalnızca somut ve gözlemlenebilir gerçeklere dayanmalıdır. Soyut kavramlar yahut metafizik fikirler reddedilir.

POZİTİVİZM KÖKENİ NEDİR?

Pozitivizmin kökeni, Fransız filozof Auguste Comte’a dayanmaktadır. Comte, pozitivizmi “insanlığın entelektüel evriminin son aşaması” olarak tanımladı. Ona nazaran, insan fikri üç basamaktan geçer: teolojik, metafizik ve müspet. Olumlu evrede, beşerler yalnızca müşahede ve deneylere dayanan bilgiyi kabul ederler.

POZİTİVİZMİN FELSEFİ İLKELERİ

Pozitivizm, belli felsefi prensipler üzerine inşa edilmiştir:

• Gözlem ve Deneye Dayalı Bilgi: Pozitivizme nazaran, gerçek bilgi yalnızca somut müşahedeler ve deneysel datalara dayanmalıdır.
• Nesnellik: Pozitivist yaklaşım, öznellikten uzak durur. Objektif gerçekler ve deliller üzerine konseyi bir bilgi arayışını savunur.
• Evrensellik: Pozitivist bilgi, üniversal yasalar ve prensipler üzerine inşa edilmelidir. Bu biçimde, farklı vakit ve yerlerde geçerli olabilir.
• Verilerin Ölçülebilirliği: Pozitivistler, bilginin ölçülebilir ve test edilebilir olması gerektiğini savunur. Bu halde bilgi, somut delillere dayandırılabilir.

POZİTİVİZMİN TOPLUMSAL BİLİMLERDEKİ ROLÜ

Pozitivizm, yalnızca tabiat bilimlerinde değil, tıpkı vakitte toplumsal bilimlerde de tesirli olmuştur. Toplumsal bilimlerde pozitivist yaklaşım, insan davranışlarını ve toplumsal olayları anlamak için müşahede ve deneyi temel alır. Toplumsal olguların neden-sonuç alakalarını belirlemeye çalışır.

POZİTİVİST YAKLAŞIM ÖZELLİKLERİ

Pozitivizmin temel özellikleri şunlardır:

• Gözlem ve Deneye Dayalı Yaklaşım: Pozitivistler, gerçekleri ve bilgiyi sırf somut müşahede ve deneylere dayandırarak elde etmeye çalışırlar.
• Belirlenimcilik: Pozitivizm, doğal yasalar ve makul neden-sonuç ilgilerini vurgular. Her olayın belli nedenlere dayandığına inanır.
• Evrensellik ve Nesnellik: Pozitivizm, kozmik prensiplere ve objektif gerçeklere vurgu yapar. Bilginin herkes için geçerli olması gerektiğine inanır.
• Veri Tahlili ve Ölçülebilirlik: Pozitivist araştırmalar, bilgileri sistematik bir halde toplar, tahlil eder ve ölçülebilir sonuçlara ulaşmayı hedefler.

POZİTİVİZMİN TEMSİLCİLERİ

Pozitivizm, bilimsel müşahede ve deneylere dayanarak bilgi edinmeyi ve toplumsal nizamı geliştirmeyi amaçlayan bir felsefi yaklaşımdır. Pozitivizmin temel prensibi, duygusal ve metafizik ögeleri reddederek yalnızca gözlemlenebilir ve ölçülebilir gerçeklere dayanmanın değerini vurgular.

Pozitivizmin temsilcileri ve önde gelen isimleri şunlardır:

1. Auguste Comte (1798-1857): Pozitivizmin kurucusu olarak kabul edilir. “Sosyoloji” terimini birinci kullanan kişidir ve toplumsal olayların yalnızca gözlemlenebilir gerçeklere dayanması gerektiğini savunmuştur. Pozitivizmi toplumsal bilimler alanına da uygulamıştır.
2. John Stuart Mill (1806-1873): Comte’un kanılarını geliştiren ve pozitivizmi daha geniş bir felsefi çerçeveye oturtan düşünürlerden biridir. Bilginin temeli olarak deney ve müşahedesi kabul ederken, ahlaki ve toplumsal bahislerde da ferdî haklara ve özgürlüklere vurgu yapmıştır.
3. Emile Durkheim (1858-1917): Sosyoloji alanında değerli katkılarda bulunan bir düşünürdür. Toplumun yapısını ve işleyişini incelerken, pozitivist yaklaşıma büyük değer vermiştir. Toplumsal olguların objektif olarak incelenmesi gerektiğini savunmuş ve toplumsal bağların toplumsal nizamı sürdürmedeki değerine dikkat çekmiştir.
4. Herbert Spencer (1820-1903): Comte’un fikirlerinden etkilenmiş ve toplumun biyolojik bir organizma üzere işlediği fikrini geliştirmiştir. “Sosyal Darwinizm” olarak bilinen kanıyı ortaya atmış, toplumların doğal seleksiyonun bir sonucu olarak evrimleştiğini tez etmiştir.
5. Rudolf Carnap (1891-1970): 20. yüzyılın pozitivist filozoflarından biridir. Mantık pozitivizminin kıymetli temsilcilerinden biri olan Carnap, lisanın manasının mantıksal tahlille belirlenebileceğini ve metafiziksel tabirlerin anlamsız olduğunu savunmuştur.
6. A.J. Ayer (1910-1989): Mantık pozitivizminin önde gelen isimlerinden biridir. Metafiziğin anlamsız olduğunu ve yalnızca deneylere dayalı tabirlerin bilimsel mana taşıdığını savunmuştur.

Bu isimler pozitivizmin gelişmesine ve şekillenmesine büyük katkılarda bulunmuş olan düşünürlerdir. Pozitivizmin farklı kollarda tesiri olmuş ve onun kanıları birçok bilim ve ideoloji alanında tartışılmıştır.