Özel ihtiyaçlı çocukların erken müdahalesi konuşuldu
İstanbul Bilgi Üniversitesi Engellilik Çalışmaları Mükemmeliyet Alanı ve Çocuk Gelişimi Kısmı, Otizm Dernekleri Federasyonu ile Antalya Özel Atletler Gençlik ve Spor Derneği iş birliğiyle “Erken Müdahalede Gelişimsel Yaklaşımlar ve Motor Marifet Odaklı Müdahale” başlıklı çevrimiçi sempozyum düzenledi.
Üniversiteden yapılan açıklamaya nazaran, bu yıl üçüncüsü yapılan sempozyumda, erken müdahalenin özel ihtiyaçlı çocukların gelişiminde kıymeti, ailelerin bu alanda alabilecekleri takviyeler ele alındı.
Sempozyum, özel ihtiyaçlı çocuklara vücut eğitmenliği yapmış, bu alanda lisans ve doktorası bulunan ve mesleğe adanmışlığı sebebiyle Emeritus Profesör unvanını alan ve 2020’de hayatını kaybeden bilim insanı Dr. Claudine Sherrill’ın anısına gerçekleşti.
Sempozyuma özel ihtiyaçlı bireylerin aileleri, sivil toplum örgütleri, öğretmenler, fizyoterapistler, ergoterapistler, akademisyenler ve öğrenciler katıldı.
Bilgi Sıhhat Bilimleri Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Zeynep Şimşek, Çocuk Gelişimi Kısmı Lideri Prof. Dr. Dilara Fatoş Özer ve Rektör Yardımcısı Prof. Dr. Aslı Tunç’un açılış konuşmalarıyla başlayan sempozyumda, erken müdahalenin değeri, gelişimsel yaklaşımlar, otizmde duyusal işaretler, psikososyal tamirat, down sendromlu çocuklarda temel marifet prosedürü, fizikî okuryazarlık üzere hususlar ele alındı.
Ayrıca sempozyumda, otizm, görme, işitme yetersizliği, zihinsel ve bedensel yetersizlik, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, özel öğrenme zahmeti üzere farklı gelişen çocukların motor marifetlerinin desteklenmesinde hayat uzunluğu müdahale programlarının uygulanması konusunda karşılaşılan problemler ve tahlil yolları da tartışıldı.
Açıklamada görüşlerine yer verilen Prof. Dr. Şimşek, dünyada yaklaşık her 10 çocuktan 1’inin özel ihtiyaçlı olduğunun iddia edildiğini belirterek, “Özel ihtiyaçlı ve risk altındaki çocukların izlemlerine yönelik protokoller son yıllarda gelişmeye başladı. Türkiye’de 2015’te yüksek riskli bebek ve çocukların uzun vadeli izlemine yönelik, gelişimsel programlarla ‘ne halde izlenmeleri’ gerektiğine yönelik protokoller hazırlandı. Tesirli müdahale programlarının geliştirilmesi ve öğretilmesinin kâfi bilgi, maharet ve motivasyonla yetişmiş meslek elemanları ile hak temelli yaklaşım çerçevesinde gerçekleştiğini görüyoruz.” sözlerini kullandı.
Prof. Dr. Dilara Fatoş Özer de özel ihtiyaçlı çocukların eğitimlerinin planlanmasında temel prensibin gelişimsel ihtiyaçlarının belirlenmesi olduğunu aktardı.
Çocuğun toplumsal, duygusal, psikomotor ve bilişsel alanlarda muhtaçlıklarının belirlenmesiyle bu alanları destekleyecek meslek işçilerinin de kararının verildiğini anlatan Özer, “Bu bağlamda çocuğun gelişimsel potansiyeline ulaşmasında çocuk gelişimi, özel eğitim, fizyoterapi, ergoterapi, psikoloji, uyarlanmış vücut eğitimi üzere meslek alanları değerli rol oynar. Bu hizmetlerin en tesirli halde ailelerin de dahil edildiği ortamlarda verilebileceği unutulmamalıdır. Aileleri dahil etmek ise ailelerin hislerini anlamayı ve onlarla çalışma maharetlerine sahip olmayı gerektirir.” değerlendirmesinde bulundu.
“Olumlu ebeveynlik maharetleri erken çocukluk yıllarında etkilidir”
Çocuk Gelişimi Uzmanı Birgül Bayoğlu da erken çocukluk periyodu olumlu tesirlerinden ve özel ihtiyaçlı çocukların gelişiminde tesirli olan ebeveynlik modellerinden bahsetti.
Gelişimsel ebeveynlik modelinin ebeveynlere odaklanarak, ebeveyn-çocuk ortasındaki dinamik süreci muhafazaya yönelik etkileşimleri oluşturduğunu vurgulayan Bayoğlu, şunları kaydetti:
“Gelişimsel ebeveynlik davranışını direkt desteklemek için ebeveynlerle iş birliği kurmak, ailenin öbür üyelerini etkinliklere dahil etmek, aile etkinliklerini öğrenme fırsatı olarak kullanmak üzere stratejiler büyük kıymet taşıyor. Olumlu ebeveynlik davranışı ise hassas, öğretici, cesaretlendirici ve sevecen yaklaşımların benimsendiği bir modeldir. Olumlu ebeveynlik marifetleri erken çocukluk yıllarında tesirlidir. Aile olumlu ebeveynlik marifetlerine sahipse ve gelişimsel ebeveynlik yaklaşımıyla desteklenmişse bu ebeveynin çocuklarının okula hazır oluşu, akranlarına nazaran çok daha yüksektir.”
Dr. Öğr. Üyesi Nevin Eracar da farklı çocuğun, ailede özel ve kıymetli bir değişiklik yarattığını ve bu durumu aile bireylerinden evvel annenin fark ettiğini aktararak, şu sözleri kullandı:
“Anne, çocuğunun yaşıtlarının yaptığı maharetleri, bilhassa toplumsal alanda gösterdiği tepkileri göstermediğini sezer. Lakin ne yazık ki biraz daha büyüyünce bu his geçer. ‘Üzerinde durma, fazla titizlik yapma’ üzere telaffuzlarla annelerin dikkatlerini çeken bu özelliklerin gözden uzak tutulması, inkar edilmesi durumu yaşanır. Ne yazık ki çok erken bir vakitte müdahale edilerek olağan denilen düzeye gelebilecek olan bu çocuklar, erken belirtiler ihmal edildiği vakit yerleşmiş bir psikopatolojik tabloyla hayatlarına devam etmek zorunda kalıyor. Özel ihtiyaçlı çocukların ailelerinde inkar, utanç ve suçluluk üzere hisler gözlemleniyor. Aile terapisinde sanatla çalışmanın yararlı sonuçlarını aldık.”
Bilgi Ruhsal Danışmanlık Merkezi Yöneticisi Dr. Öğr. Üyesi Zeynep Maçkalı da sanatın çocuklarda iç ve dış gerçeklik ortasında temas kurmaya ve simgeleştirmeye yardımcı olduğunu belirterek, “Çocuklara somut ve eylemsel bir yol sunuyor. Otizmin tabiatı gereği tekrarlayan ve uyarıcı davranışlarla ilgili duyusal gereksinimlerin giderilmesi ile çocuklarda imgelemenin gelişmesi üzere zorluk alanlarını destekliyor. Sanatın sosyo-duygusal gelişimin uyarılmasına aracılık tesiriyle ortak dikkat ve sembolizasyon hünerlerinde gelişme bekleniyor. Bu da yaratıcılığın ortaya çıkmasına yardımcı oluyor. Yaratıcılık ortaya çıktıkça çocuk bağımsızlaşıyor, kapasitesi gelişiyor ve kendini söz edebiliyor. Toplumsal etkileşimlerde çok daha farklı yolları deneyebiliyor.” değerlendirmesinde bulundu.