Ormansızlaşma sorunu gıda kriziyle derinleşebilir

Gezegenin bir ucundaki ormansızlaşma diğer ucunu etkiliyor çünkü bu küresel bir sorun ve en büyük sebeplerinden biri tarım. Olası bir gıda krizi, daha fazla orman arazisinin tarıma açılması ve tarımsal verimliliğin düşmesi gibi sebepler sorunu derinleştirebilir.

Küresel ısınma ve iklim değişikliğinin temel nedenlerinden biri ormansızlaşma. Afrika, Güney Amerika veya Avrupa’da ormanların kullanım amaçlı yok edilmesi tüm gezegeni etkiliyor.

Ormansızlaşma: Ormanların diğer arazi kullanımlarına açılması

İstanbul Üniversitesi-Cerrahpaşa Orman Fakültesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yusuf Serengil, ormansızlaşmanın tanımını iyi yapmak gerektiğini söylüyor.

Ağaç kesmenin ormansızlaşma olmadığının altını çizip, “Ormansızlaşma demek orman kullanımından başka bir kullanıma geçmek demek. Bu mera olabilir, tarım olabilir, yerleşim olabilir veya sanayi olabilir. Yani arazi kullanım değişikliğinden bahsediyoruz ormansızlaşma deyince. Ormanın kesilmesi, yangın veya bozulması ormansızlaşma değildir” diye ekliyor.

Ormansızlaşma yavaşladı ama endişeler sürüyor

Yanlış orman yönetimi, madencilik, kentleşme, sanayileşme, tarım… Ormansızlaşmanın birçok sebebi var ve sebepler bölgeden bölgeye değişebiliyor.

Serengil, “Her ülkede ormansızlaşma olur. Mutlaka yol yapıyorsunuz, bina yapıyorsunuz, bir yerde bir şeyler gerçekleştiriyorsunuz. Önemli olan bunun hızı ve ne kadar kompanse ettiğiniz” diyor. Ülkelerin ormansızlaşan alandan çok daha fazlasını ağaçlandırması gerekiyor. Bir hektarlık ormansızlaşma için bin hektarlık ağaçlandırma yapmak gerektiğini konuşuyoruz.

Dünya ormansızlaşma riskinin farkında ve önlemek için çeşitli programlar uygulanıyor. Mesela COP26 zirvesinde dünya liderleri, 2030 yılına kadar ormansızlaşmaya son verme taahhüdünde bulunmuştu.

Serengil, “Dünyada ormansızlaşma hızı geçen on yılda biraz yavaşladı. Bundan otuz yıl önce çok hızlıydı. REDD+ projeleriyle falan yavaşladı ama daha fazla düşmüyor, düşüremiyorlar” diyor.

Türkiye orman kaybeden bir ülke değil

Tarım ve Orman Bakanlığı verilerine göre, Türkiye’nin ormanlık alanında son 47 yılda yaklaşık 2,7 milyon hektarlık artış oldu. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü’nün raporundaysa “Türkiye’nin Ulusal Orman Programı çerçevesinde iddialı bir ağaçlandırma programı var. Türkiye, dünyadaki orman alanları azalırken, orman alanlarını artıran ülkelerden biri” yorumu yer alıyor.

Prof. Dr. Serengil, “Türkiye orman arazisi genişleyen bir ülke. Orman arazisi yılda yaklaşık 200 bin hektar genişliyor. Orman yapısını da koruyan bir ülke. Havalimanı, yol vb. şeyler yapılıyor ormanın yerine ama onun yerine ormanlar da kuruluyor ve bunları telafi eden bir ülke. Türkiye tropikal ülkeler gibi veya Afrika gibi orman kaybeden bir ülke değil” değerlendirmesinde bulunuyor.

Tarım, gıda krizi ve ormansızlaşma

Ormansızlaşmanın en büyük sebeplerinden biri tarım. 2012’de hazırlanan “Ormansızlaşma ve Orman Bozulmasının Sebepleri” adlı rapora göre, Afrika’da tarım kaynaklı ormansızlaşmanın oranı yüzde 70’ten, Latin Amerika’da ise yüzde 90’dan fazla.

Ormansızlaşmayı konuşurken kantarın diğer ucunda gıda krizi var. Cumhurbaşkanı Erdoğan G20 Liderler Zirvesi’nde, “Daha büyük bir gıda krizi kapıda” açıklamasında bulunmuştu. Avrupa Parlamentosu’nda düzenlenen Gıda Krizi Konferansı’ndaysa, 22 milyon kişinin acil gıdaya ihtiyaç duyduğuna ve özellikle Afrika için uzun dönemli gıdaya erişim konusunda birlikte çaba gösterilmesi gerektiğine dikkat çekilmişti.

Genel tabloya bakınca, dünyanın ortak rezervi sayılabilecek ormanlar büyük oranda tarım sebebiyle yok olurken, bu yok oluşu hızlandırabilecek olası bir gıda krizi de kapıda.

Prof. Dr. Serengil, özellikle gelişmekte olan bölgelerde kahve, palmiye yağı gibi yüksek gelir getiren plantasyonların ormanların yerine dikildiğinden bahsediyor. Tarımsal ürün fiyatlarındaki artışın tarıma olan ilgiyi artıracağı ve daha fazla orman bozulması yaşanabileceği endişesini dile getiriyor.

Tarımsal verimliliğin artırılması ve orman arazisinde tarım yapan topluluklara başka gelir kaynakları üretilmesiyse şimdilik konuşulan çözümler arasında.

Grafik: Nursel Cobuloğlu