Kök hücre nakli tedavisi umut dağıtıyor
Kan kanserlerinden lenf bezi kanserlerine, kansızlıktan metabolik hastalıklara kadar pek çok sıhhat meselesinin tahlili “kök” hücre naklinden geçmektedir. Kök hücre bağışçıları hayattayken hayat kurtarma talihi yakalıyor. Türkiye’nin kök hücre naklinde Avrupa’nın yükselen bedeli olduğunu ve yabancı asıllı hastalar tarafından da tercih edilmekte olup, kök hücre nakli süreçlerinde son 10 yılda yüzde 861, son 5 yılda ise yüzde 145 oranında artış yaşanmıştır. 2022 yılında Türkiye’de 4500’ün üzerinde kök hücre nakli yapılmıştır.
Nasıl kök hücre bağışçısı olabilirim?
Kemik iliği nakli bekleyen hastalar için umut olan Türkiye’de Kök Hücre Uyum Merkezi (TÜRKÖK)’e başvurarak istekli verici olabilirsiniz.Bunun için Kızılay’ın bölge kan merkezlerine başvurmanız ve isteğinizi belirtmeniz kâfi. Sizden sırf 3 tüp kan alınacak ve bağışçı olup olamayacağınıza ait sıhhat testleriniz yapılıp tarafınıza bildirilecek. Böylelikle bağışçı listesine girmiş olacaksınız.
Kimler kök hücre bağışçısı olabilir?
Bulaşıcı, önemli bir hastalığı olmayan, 18-50 yaş ortası sağlıklı herkes verici olabilir. Kan bankasına gidip kan verebilen herkes kök hücre vericisi de olabilir. Adaylar evvel genel sıhhat denetiminden geçirilir. Genel sıhhat durumu uygun olanlara HLA denilen doku kümesi tayini ve bir kadro kan testleri yapılır. Doku ahengi sağlanması durumunda bağışçıya ulaşılır ve bağışçı toplama sürecinin gerçekleştirileceği merkeze davet edilir.
Kök hücre kaynakları nelerdir?
Günümüzde aktifliği kanıtlanmış ve klinik kullanımda olan 3 kök hücre kaynağı vardır.Bunlar kemik iliği, periferik kan ve göbek kordon kanıdır. Aktüel olarak periferik kök hücre daha sık kullanılmaktadır.
Kök hücre hangi sistemlerle alınır?
Kök hücre, bağışçı ve doktorun tercihine nazaran belirlenen iki farklı sistemle alınmaktadır. Dolaşan periferik kanda bulunan kök hücreler aferez aygıtı dediğimiz özel bir aygıt ile damardan toplanabilir. Burada kişi yalnızca bir mühlet kan verir üzere, kolundan bir serum seti takılarak, istirahat konumunda uzanır. Süreçten evvel vericilere bir mühlet cilt altından dolaşan kandaki kök hücre sayısını arttırmak maksadıyla bir aşı yapılır. Ameliyathane şartları gerekmez. Öbür metot ise ameliyathane de gerçekleştirilir. Bağışçıya anestezi uygulanarak leğen kemiğinden kök hücre toplanır.
Hangi hastalıkların tedavisinde kullanılır?
Kök hücre nakli esas kan kanserleri dediğimiz akut myeloblastik lösemi (AML), akut lenfoblastik lösemi (ALL), lenf bezi kanserleri dediğimiz non-Hodgkin lenfoma (NHL), Hodgkin lenfoma, kemik iliği kanserleri dediğimiz multiple myeloma, kronik myelositik lösemi (KML), kronik lenfositik lösemi (KLL) ve myelodisplastik sendrom (MDS) tedavisinde kullanılmaktadır. Bu hastalıkların dışında, kansızlık yapan hastalıklar olan aplastik anemi, paroksismal noktural hemoglobinüri (PNH), hemoglobinopatiler (talasemi, orak hücreli anemi), primer amiloidoz, immün yetmezlik durumları ve kalıtsal metabolik hastalıklar kök hücre naklinin kullanılabileceği öbür durumlardır.
Kök hücre vermenin bağışçı için bir sakıncası var mı?
Yok. Kök hücreyi damardan topladığımız aferez metodu, rastgele bir acı yahut eza vermeyen kolay bir süreçtir. Sırf süreç öncesinde uygulanan aşının kolay bir yan tesiri görülebilir. Ameliyathane ortamında leğen kemiğinden toplama sürecinde ise uygulanan anesteziye bağlı olarak yan tesirler görülebilir. Her iki süreç de bağışçı için rastgele bir sıhhat riski oluşturmaz.
Hasta yada verici için fiyatlı bir süreç mi?
İhtiyacı olan tüm vatandaşlarımız büsbütün fiyatsız olarak bu hizmetten yararlanabilir. Bu alanda artık gelişime gereksinim duyduğumuz tek şey istekli verici sayısının artması. Bu bağlamda TÜRKÖK çok değerli bir hizmet veriyor. Verici sayısı çağdaş teknolojisiyle birlikte süratle yükseliyor. 2022 yılı sonu itibariyle Türkiye’de kemik iliği bağışçısı sayısı 850.000’i geçti. TÜRKÖK artık soydaşlarımıza ve tüm dünyaya hizmet vermeye başladı.
Vericinin ferdî bilgileri korunuyor mu?
Verici ferdî bilgilerinin korunması yasal zorunluluktur. Bağışçının kimliği, sıhhat durumu ve test sonuçları büsbütün kapalı tutulmaktadır. Kök hücre nakli yapıldıktan sonra bile verici bilgileri açıklanmamaktadır.
Sisteme kayıtlı bir bağışçıyım. Dilediğimde vazgeçebilir miyim?
Kök hücre bağışı, organ ve kan bağışında olduğu üzere büsbütün gönüllülük temelli bir uygulamadır. Dilediğinizde ‘ben bağışçı olmak istemiyorum’ deme hakkına sahipsiniz. Kayıtlı bağışçı olmanız da kesinlikle bağış yapabileceğiniz manasına gelmiyor. Doku grubunuzla uyumlu bir nakle gereksinim olduğunda merkeze davet edileceksiniz ve tekrar bağışçı olmaya uygun olup olmadığınız yapılacak sıhhat denetimleriyle belirleniyor.
FİDAN BAĞIŞI
Kan ve Kemik İliği Nakli Derneği olarak biz bilimsel aktiviteler kadar toplumsal sorumluluk projelerine de ehemmiyet vermekteyiz. Daha evvelki yıllarda düzenlediğimiz Fotoğraf ve Fotoğraf yarışı yerine, 2020 yılında başlattığımız projemize devam edip, kongremizde tüm iştirakçilerimiz için TEMA vakfına 1 adet fidan bağışlayarak ülkemizin tekrar zümrüt yeşiline kavuşmasını sağlamayı amaçladık. Ayrıyeten Kan ve Kemik İliği Nakli Derneği ismine bir orman projemiz için de çalışmalarımızı sürdürüyoruz.
KONGREMİZ
18-21 Mayıs 2023 tarihleri ortasında, İstanbul Marriott AsiaHotel’de, 287’si sıhhat uzmanı olmak üzere toplam 326 iştirakin gerçekleştiği kongremizde, 3 gün boyunca 37 oturum ve panelde, bilimsel toplantılar gerçekleşmiştir. EBMT Türkiye Hemşirelik Kümesi ile ortaklaşa düzenlenen, 4. Hematopoetik kök hücre nakli hemşirelik eğitim programı da ağır ilgi ile tamamlanmıştır. Toplam 44 bilimsel çalışmanın değerlendirilme için yollandığı kongrede, 34 çalışma sözel bildiri olarak sunulmuş, ayrıyeten 28 İngilizce bildiri International Journal of Hematology – Oncology mecmuasında yayınlanma hakkı kazanmıştır.