Eğitim Sen Genel Lideri Heyet: “Anayasa Mahkemesi, Öğretmenlik Meslek Kanunu’nu İptal Ederek Eğitim Barışını Acilen Sağlamalıdır”

Eğitim Sen Genel Lideri Nejla Heyet, Anayasa Mahkemesi‘nin gündeminde olan Öğretmenlik Meslek Kanunu‘na ait, ” Anayasa Mahkemesi, Öğretmenlik Meslek Kanunu‘nu iptal ederek eğitim barışını acilen sağlamalıdır” dedi.

Nejla Şura, bugün Eğitim Sen Genel Merkezi’nde düzenlediği basın toplantısında, iptal istemiyle Anayasa Mahkemesi‘ne götürülen Öğretmenlik Meslek Kanunu‘na (ÖMK) ait değerlendirmelerde bulundu. ” Anayasa Mahkemesi, Öğretmenlik Meslek Kanunu‘nu iptal ederek eğitim barışını acilen sağlamalıdır” diyen Konsey, şunları söyledi:

“DANIŞTAY NEZDİNDE DAVA AÇTIK, ŞİMDİ KARARA BAĞLANMADI”

“Uzun vakittir eğitim kamuoyunu meşgul eden 7354 sayılı Öğretmenlik Meslek Kanunu‘nun, öğretmenlerin nitelikleri, atanmaları, vazife ve yetkileri, hakları ve yükümlülüklerini düzenlediğinden kelam edilemez. ÖMK, kanun yapma tekniğine, Anayasa’da düzenlenen idari’ düzenleyici’ süreçlerin türel mahiyetine, normlar hiyerarşisi unsuruna alışılmamış biçimde hazırlanmıştır. Böylelikle kanunla düzenlenmesi gereken alan, Ulusal Eğitim Bakanlığı’nca hazırlanacak yönetmeliğe bırakılmıştır. Kanunun hedefinin, yalnızca Bakanlığa yetki vermek ve Anayasa’ya uygunluğu şeklen sağlamak olduğu anlaşılmıştır. Anımsanacağı üzere, Öğretmenlik Meslek Kanunu, 3 Şubat 2022’de maddeleşti. Maddeden yaklaşık üç ay sonra, 12 Mayıs 2022 günü Aday Öğretmenlik ve Meslek Basamakları Yönetmeliği yayınlandı. Gerçekte 12 unsurdan oluşan yasanın niyeti, yönetmelikte de açıkça itiraf edilmiş oldu. Ana muhalefet partisi CHP, 130 milletvekilinin imzasıyla kanunun iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi‘ne başvurdu. Eğitim Sen olarak biz de yönetmeliğin pek çok hususunun yürütmesinin durdurulması ve iptali istemiyle Anayasa Mahkemesi‘ne başvurulmasına karar verilmesi talebi ile Danıştay nezdinde dava açtık. Dava, Danıştay tarafından şimdi karara bağlanmadı.

“15 EĞİTİM SENDİKASI BİR ORTAYA GELDİK”

Öğretmenlik Meslek Kanunu‘nun ve Öğretmenlik Meslek Basamakları İmtihanı’nın iptali için, 15 eğitim sendikası olarak 14 Ekim 2022’de bir ortaya gelerek MEB’i uyardık. 2 Kasım 2022’de ise ortak metni temel alan basın açıklamaları yaparak bir gün iş bıraktık. Birinci kere 15 eğitim sendikası, Öğretmenlik Meslek Kanunu‘nun ve imtihanın iptali için ortak metne imza atarak ve ortak hareket yaparak tarihî bir pahaya sahip önemli bir çalışma yürüttü. Anayasa Mahkemesi‘nin, farklı siyasi renklerdeki bu eğitim sendikalarının Öğretmenlik Meslek Kanunu‘nun iptali konusunda hemfikir olmamızı dikkate alacağını umut etmekteyiz. Bu gelişmelerle, Anayasa Mahkemesi‘nin daveti üzerine 5 Temmuz 2023 günü, 7354 sayılı ‘yanlış’ Öğretmenlik Meslek Kanunu hakkında kelamlı görüş sunduk. Eğitim Sen’in 115 yılı aşan emek, demokrasi ve barış gayretinden doğan eşitlik, özgürlük ve adalet prensiplerden yola çıkarak, Öğretmenlik Meslek Kanunu ismini hak etmeyen 7354 sayılı Yasa hakkında Anayasa Mahkemesi yargıçlarına sunduğumuz görüşlerimizi eğitim kamuoyu ve demokratik kamuoyu ile bir paylaşmak istiyoruz.

“MEB, ÖĞRETMENLERİN STATÜSÜ TAVSİYESİ EVRAKINDAN YARARLANMADI”

Öğretmenlik Meslek Kanunu hazırlanırken öğretmenlik mesleği ile ilgili milletlerarası mukaveleler, yol gösterici dokümanlar, ulusal ve memleketler arası tecrübelerden yararlanılmamıştır. Öğretmenlik Meslek Kanunu hazırlanırken çağdaş dünyada eğitim çalışanlarının memleketler arası yasası olarak bedel gören Öğretmenlerin Statüsü Tavsiyesi’nden yararlanılmamıştır. ILO-UNESCO ortak evrakı olan Öğretmenlerin Statüsü Tavsiyesi ile mesleğe hazırlama (seçme, yetiştirme programı ve kurumları), yetkinleştirilme, istihdam ve meslek (giriş, ilerleme ve yükselme, istihdam teminatı, disiplin tarzları vd.), öğretmenlerin hakları ve ödevleri (mesleksel özgürlükler, tüm öğretim sistemi ortasındaki bağ vd.), öğretimin etkililiği için uygun şartlar (çalışma müddeti, yıllık fiyatlı müsaadeler, eğitim müsaadeleri vd.), aylıklar, toplumsal güvenlik (iş kazaları ve meslek hastalıkları, yaşlılık yardımları vd.) konularında mesleksel standardı muhafazaya yönelik temel unsurlar ortaya konulmuş, yol gösterici ve genel bir çerçeve çizilmiştir. Ulusal Eğitim Bakanlığı, bu dokümandan yararlanmamıştır. Ulusal Eğitim Bakanlığı, öğretmenlik mesleğinin meslek sistemine uygun olmadığını, mesleğe bir katkı sağlamadığını, alışılageldik uygulamalarda bir fark yaratmadığını 2006’dan bu yana deneyimlemiştir. 2006’da yalnızca bir defa yapılan imtihanla eğitim sistemi içinde yer alan 106 bin 536 öğretmen uzman öğretmen olarak atandıktan sonra imtihan tekrarlanmamıştır. Bu tecrübenin sonucunda Ulusal Eğitim Bakanlığı, yapay bir halde uygulanan meslek hiyerarşisinin öğretmenlerin statülerinin güzelleştirilmesine, mesleksel ve şahsî gelişimlerinin sağlanmasına katkı sağlayamayacağı, eğitim sistemini çağdaş bir yapıya kavuşturma maksadına hizmet etmediği değerlendirmesi ile uygulamaya devam etmemiştir.

“KADIN ÖĞRETMENLERİN UZMAN ÖĞRETMENLERİN TOPLAMINA ORANININ EPEY DÜŞÜK OLDUĞU SAPTANMIŞTIR”

Bakanlığın meslek basamakları uygulamaları akademik araştırmalara da bahis edilmiş, meslek basamaklarının eğitimde olumlu tesirler oluşturmadığına ait sonuçlara ve tespitlere ulaşılmıştır. Öğretmenlerin yeni sisteme yükledikleri manalara ait yapılan akademik araştırmada öğretmen ve yöneticilerin çoğunluğunun, sistemin ‘adaletsiz, gereksiz, ayırımcı ve yetersiz’ olduğu görüşünü benimsedikleri saptanmıştır. Yeniden araştırmalarda, bayan öğretmenlerin uzman öğretmenlerin toplamına oranının hayli düşük olduğu saptanmıştır. Bu bulgu, bayan öğretmenlerin meskendeki rol ve fonksiyonlarının yükünün imtihana olumsuz yansıması olarak kıymetlendirilebilir. Ulusal Eğitim Bakanlığı, yetkili sendika dışında yüz binlerce üyesi olan eğitim sendikalarının bırakınız iştirakini sağlamak, görüşme taleplerine bile karşılık vermemiştir. Ayrıyeten Ulusal Eğitim Bakanlığı’nın önünde yapılmak istenen basın açıklamalarına müsaade verilmemiştir. Öğretmenlik Meslek Kanunu tasarısı TBMM kurulu ve Genel Kurul’a getirilince muhalif siyasal partilerin görüşleri dikkate alınmamıştır. Demokratik bir iştirakin olmadığı şartlarda ortaya çıkarılan Öğretmenlik Meslek Kanunu, başta Anayasa’ya karşıtlık olmak üzere çok önemli meseleler içermektedir.

“YASANIN KAPSAMADIĞI EĞİTİM EMEKÇİLERİ”

Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun gayesi, ‘eğitim ve öğretimi yürütmekle vazifeli öğretmenlerin atamaları ve mesleksel gelişimleri ile meslek basamaklarında ilerlemelerini düzenlemek’ olarak tabir edilmiştir. İlerleyen unsurlarda bu genel emel, ‘aday öğretmenlik ve meslek basamakları sistemine’ olmak üzere iki, mali istikameti ile 4 unsura indirgenmiş olarak düzenlenmiştir. Öğretmenlik Meslek Kanunu isminde söz edilenden çok daha az bir içerik taşıyan kanundur. Yasanın kapsamadığı, dışarıda bıraktığı eğitim işçileri şunlardır: Öğretmen yetiştiren fakülte mezunu olup sayıları 500 bini aşan işsiz öğretmenler, öğretmenlerin eğitim hizmeti üretirken eğitim ortamlarını hazır hale getiren idari, teknik ve yardımcı işçi, sayıları 100 bine yaklaşan fiyatlı öğretmenler, güvencesizliği her an hisseden kontratlı öğretmenler; özel okullarda, özel rehabilitasyon merkezlerinde, özel eğitim kurumlarında çalışan 200 binin çok üzerinde, çalışma şartları çok ağırlaşmış olan özel bölüm öğretmenleri, engelli öğretmenler, hizmeti 10 yılın altında olan öğretmenler.

“ÖĞRETMENLERİN ÖRGÜTLENME ÖZGÜRLÜĞÜNÜ DE ENGELLEYECİ”

Aday öğretmenler için uygulanan merkezi yazılı imtihan, Öğretmenlik Meslek Kanunu ile kaldırılmış, keyfiliğe açık mülakata misal bir işleyişle başarılı olan ve olmayan aday öğretmenleri belirleme misyonu Adaylık Kıymetlendirme Komitesi’ne bırakılmıştır. Bu komitenin alacağı kararlara ait belirsizliklerin ve keyfiliklerin, eğitim barışına vurulan bu darbeyi vakit içinde daha da büyüteceği ortadadır. Bu bilinmeyen ve keyfi sürecin öğretmenlerin örgütlenme özgürlüğünü de engelleyeceği basitçe öngörülebilir.

“ÖĞRETMENLİK MESLEK KANUNU ANAYASA’YA AYKIRIDIR”

Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun 5/1. fıkrasında, aday öğretmenliğe atanma koşullarından birisi olarak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması karara bağlanmıştır. ‘7/4/2021 tarihli ve 7315 sayılı Güvenlik Soruşturması ve Arşiv Araştırması Kanunu’na nazaran güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılmış olma’ kararı yer almaktadır. Kanuna nazaran yapılacak arşiv araştırması ve güvenlik soruşturmasına nazaran mesleğe atanma, başta hukuk devleti prensibi olmak üzere Anayasa’ya terstir. Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması, kamu vazifelilerinin özlük hakları bağlamında yasallık prensibi bakımından da Anayasa’ya karşıttır. Anayasa’nın 128’inci unsurunun birinci fıkrası kapsamındaki vazifeleri yürüten bütün çalışanın nitelikleri, atanmaları, vazife ve yetkileri, hakları ve yükümlülüklerinin kanunla düzenlenmesi gerekir. 7315 sayılı Kanun’a nazaran güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının temel ve metotları (söz gelimi kim tarafından yapılacağı, kapsamının ne olduğu, soruşturma ve araştırmaya hangi bilgi ve dokümanların mevzu olacağı, elde edilen bilgilerin koruma ve yok edilme usulü) net bir biçimde kanun formunda ortaya konmamış ve bu konuların belirlenmesi yönetimin düzenleyici süreçlerine bırakılmıştır. Meğer bir kamu vazifelisi olan öğretmen statüsünde olmaya aday şahıslara yönelik yapılacak güvenlik soruşturması ve arşiv araştırmasının yol ve asıllarının kanun seviyesinde belirlenmesi ve yönetimin keyfi süreç ve hareketlerine terk edilmemesi gerekirdi. İptal istenen ibare, bu nedenle Anayasa’nın 128’inci hususuna alışılmamıştır. Aday Öğretmen Yetiştirme Programı’nın içeriği bilinmemektedir. Program, 11/3/2022 tarihli ve 31775 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Ulusal Eğitim Bakanlığı İşçisi Hizmet İçi Eğitim Yönetmeliği’ne nazaran oluşturulan Eğitim Heyeti tarafından oluşturulacaktır. Yetiştirme programının oluşturulmasında kanun bir çerçeve çizmemiş, bu alanda yetkinliği tartışmasız olan üniversiteler program belirlemenin dışında tutulmuştur. Tekrar konseyde eğitim ve bilim iş kolunda örgütlü sendikaların temsilcilerine yer verilmemiş, sistemin taraflarının heyette temsil edilmeleri hususu eksik bırakılmıştır. Kanunun 5. unsuru, adaylık değerlendirmesinin çerçevesini çizmemiştir. Değerlendirme, politik saiklerle atanan yöneticilerin takdirine terk edilmiştir.

Değerlendirme kurulları üyelerinin atama ve görevlendirmeleri davalı Bakanlığın mülakata yönelik siyasi kayırmacı yaklaşımı ile oluşmuşken aday öğretmenliğin yalnızca bu kurulun değerlendirmesi temel alınarak kaldırılması, objektif kriterlerin temel alınmadığının göstergesidir. Öğretmenlerin adaylıkları, kıymetlendirme kurulu tarafından yapılan değerlendirmelerle değişik münasebetlerle, bilhassa de siyasal kayırmacılık üzere korkularla kaldırılamayabilecektir. Adaylığın kaldırılmasında kurulun objektif kıymetlendirme asılları dışına çıkmasına imkan yaratılmıştır. Ayrıyeten yetiştirme programı sonrasında komite tarafından adayların başarılı bulunacağı tabir edilmesine karşın, ‘başarılı sayılmaya’ dair hiçbir ölçüt ve tanımlama da yer almamıştır. Kurulun hangi temellere nazaran kıymetlendirme yapacağı konusunda da hiçbir objektif belirleme bulunmamaktadır. Meslek ve liyakat unsurunu hakim kılmaktan uzak nitelikteki düzenlemenin sakatlığı ortadadır. Kanun’un 5. hususunun 4. fıkrasının c bendinde özetle, adaylık süreci içerisinde aday öğretmenin aylıktan kesme yahut kademe ilerlemesinin durdurulması cezası alması halinde vazifesine son verileceği ve 3 yıl müddetle öğretmenlik mesleğine alınmayacağı tabir edilmektedir. Bu yaklaşım, istikrarlı ve orantılı olmayan cezacı bir yaklaşımı ortaya koymaktadır. Ayrıyeten bir fiil nedeniyle birden fazla ceza verilemeyeceği unsurunu de ihlal etmektedir.

“NİTELİKLİ VE NİTELİKLİ OLMAYAN ÖĞRETMEN AYRIMI DOĞMUŞTUR”

Kanunun 3. hususunun 4. fıkrası, öğretmenliği üç basamağa ayırmaktadır. Böylelikle ‘ihtisas mesleği’ olarak tanımladığı öğretmeni, çelişkili biçimde üç farklı uzmanlık seviyesine daha ayırmaktadır. Artık okullarda ‘öğretmen, uzman öğretmen ve başöğretmen’ vardır. Bakanlık, nitelikleri prestijiyle birbirinden farklı olduğunu varsaydığı üç unvan oluşturmuştur. Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun mali kararlarının yürürlüğe girdiği tarihten bu yana meslek basamaklarının olumsuz sonuçları açık biçimde ortaya çıkmıştır: Kanun, eğitim barışını tehdit etmektedir, eşitsizlik yaratmaktadır ve ‘eşit işe eşit ücret’ prensibini ihlal etmektedir. Birebir okulun içinde, maddede açıkça tanımlanmış misyon, yetki ve sorumlulukları olmamasına rağmen uzman ve başöğretmenlerin aldıkları maaş farkı, bu unvanlara sahip olmayan 400 bine yakın, hizmet yılı 10 yıldan daha az olan öğretmenin kamu idaresinde adalete ve hukuka olan itimadını sarsmıştır. Ortaya çıkan adaletsizlik, eğitim barışını olumsuz etkilemiştir. Kanun, eğitim barışını, yeni ayrımlar yaratarak tehdit etmektedir. Kanun tartışmaları boyunca ‘öğretmenlerin niteliğini artıracağız’ söylemi, unvanı olan öğretmenin başka öğretmenlerden daha nitelikli olduğu algısına yol açmıştır. Böylelikle ‘nitelikli ve nitelikli olmayan öğretmen’ ayrımı doğmuştur.

“ÖĞRETMENLİK MESLEK KANUNU, EŞİTSİZLİĞE YOL AÇARAK EĞİTİM BARIŞINI TEHDİT ETMEKTEDİR”

Öğretmenlik Meslek Kanunu, veliler ve öğrenciler ortasında eşitsizliğe yol açarak eğitim barışını tehdit etmektedir. Kanunun ortaya çıkardığı sonuçlar açısından şunu açıkça söyleyebiliriz; tatil sonrasında 2023-2024 eğitim ve öğretim yılı başlarken imtihan odaklı, yüksek muvaffakiyet odaklı bir sistemde veliler, okula geldiğinde beş başka öğretmenle karşı karşıya kalmaktadır: Fiyatlı öğretmen, kontratlı öğretmen, öğretmen, uzman öğretmen, başöğretmen. Bir veli, kayıt için ilkokula gittiğinde, MEB’in meslek sistemi ile yarattığı algıya bakarak çocuğunu, öğrencisini hangi öğretmenin olduğu sınıfa kaydettirmek ister? Fiyatlı öğretmenin mi, öğretmenin mi, uzman öğretmenin mi, yoksa başöğretmenin mi? Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun yol açtığı algıya bakarak, farklı statü ve unvanlara sahip öğretmenlerin çocukları muvaffakiyete götürme konusunda eşit bir eğitim vereceği düşünülebilir mi? Bu durumda Öğretmenlik Meslek Kanunu oluşturduğu meslek basamakları ile Anayasa’nın ‘Kimse, eğitim ve tahsil hakkından mahrum bırakılamaz’ diyen 42. hususunda geçen eğitim hakkının yurttaşlar nezdinde farklı sonuçlar ortaya koymasına seyirci kalmaktadır. Yurttaşların eşitlik ve adalet fikri zedelenmektedir, ayrıyeten okul içinde velilerin okul yönetimi ile öğretmen seçiminde çatışma ve tansiyon yaşanacaktır. Ayrıca Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun okullarda yol açtığı gergin ve rekabetçi ortam, öğretmenlerin bilgilerini, marifetlerini, şefkatlerini öğrencilerden uzaklaştırmalarına neden olmaktadır. Öğretmenler içinde imtihan odaklı bir sistem yerleştirilmek istenmektedir. Bu da öğrenciler açısından eğitim hakkının gereğince karşılanamaması manasına gelmektedir. Anayasa’ya muhalif biçimde Uzman Öğretmenlik Eğitim Programı’nın (180 saat) ve Başöğretmenlik Eğitim Programı’nın (240 saat) genel çerçevesi, Öğretmenlik Meslek Kanunu’nda ortaya konmamıştır. Bu programlar için öğretmenlerin günde 6 saat ayırdığı varsayılırsa yaklaşık 30-40 iş gününü kapsayan bir eğitim programına iştirak ve bir imtihanla uzman ve başöğretmenlik unvanlarının verilerek bunun önemli maaş farkı ile sonuçlanması, adalet hissini sarsmakta ve aklın sonlarını zorlamaktadır.

“YENİ BİR YASA, EĞİTİM SENDİKALARININ DEMOKRATİK İŞTİRAKİ İLE HAZIRLANMALIDIR”

Öğretmenlik Meslek Kanunu’na nazaran kademe ilerlemesi cezası almış bir öğretmen, uzman öğretmenlik ve başöğretmenlik yazılı imtihana başvuramamaktadır. Geçmişe yönelik bir cezai yaptırım içeren ve birebir vakitte ‘aynı fiilden ötürü bireye birden fazla ceza tesis edilemez’ prensibine karşıt olan bu karar, yalnızca sendikal aksiyonlarından ötürü haksız biçimde ceza almış öğretmenlerin tekrar ve yine cezalandırılması manasına gelmektedir. Eğitim Sen olarak talebimiz, telafisi imkansız sonuçlar doğuracak olan ve Anayasa’ya muhalif kararlar içeren Öğretmenlik Meslek Kanunu’nun iptali ve eşit işe en yüksekte eşit fiyat unsurunu ve Öğretmenlerin Statüsü Tavsiyesi’ni dikkate alan yeni bir yasanın eğitim sendikalarının demokratik iştiraki ile hazırlanmasıdır.”