Barbaros Hayreddin Paşa Mescidi’nin minyatür desenli çinileri dikkat çekiyor
Barbaros Hayreddin Paşa Mescidi, mimarisi kadar süslemeleri ve minyatür desenli çinileriyle de dikkati çekiyor.
Mimar Sinan’ın kalfalık yapıtı Süleymaniye Mescidi’nden esinlenerek tasarlanan yapı, 12 Mayıs’ta Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın iştirakiyle ibadete açıldı.
Projesinde otopark, kitap kafe, 4-6 yaş anaokulu, dijital görsel sanatlar salonu ve çok hedefli salonlar üzere pek çok kısmın yer aldığı mescitte, tıpkı anda 20 bin kişi namaz kılabiliyor.
Avluya bakan duvarında Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi, Topkapı Sarayı ve gemi motifleriyle dikkati çeken “Hızır’ın Yolu” isimli minyatür desenli devasa çini çalışmasının ziyaretçileri karşıladığı caminin içerisinde de 10 adet özel tasarım minyatür pano yer alıyor.
“Önce Hızır Reis‘in hayatını ve seferlerini okudum”
Minyatür sanatkarı Zehra Akdeniz, AA muhabirine yaptığı açıklamada, daha evvel de Büyük Çamlıca Mescidi için dizaynlar yaptığını, Barbaros Hayreddin Paşa Camisi’ndeki 11 minyatürün dizaynının da kendisine ilişkin olduğunu söyledi.
“Hızır’ın Yolu” panosundaki minyatürün en gösterişli ve en çok vaktini alan tasarım olduğunu lisana getiren Akdeniz, cami içindeki panoların ise daha çok ayet referansıyla dini mevzuların resmedildiği dizaynlar olduğunu söz etti.
Barbaros Hayreddin Paşa’nın gerçek isminin Hızır Reis olduğu bilgisini paylaşan sanatçı, şunları kaydetti:
“Hızır Reis’in hayatını anlatan bir tasarım yapmak istedim. Evvel kendi kaleminden müellif Muradi’ye yazdırdığı hayatını, seferlerini okudum. Hatta iki sefer okudum. Prof. Dr. İdris Bostan hocamızın da bilgilerinden faydalandım. Hızır Reis’in ve kardeşlerinin çok özel bir hayatı var, her gencin okumasını isterim. Ağabeyini kurtarmak için Rodos adasına çıkarak başlayan denizcilik hayatı, kaptanıderya olarak devam ediyor ve öteki kardeşlerini şehit veriyor.”
Tasarıma Hızır Reis’in dünyaya geldiği Midilli Adası ile başladığını aktaran Akdeniz, “Gemilerin bu akış istikametiyle aslında Hızır Reis’in hayatının akış istikametini sembolize etmek istedim.” dedi.
“Ön planda Topkapı Sarayı’nın görünmesini istedim”
Devasa panoda Rodos Adası, Cezayir, Tunus, Cerbe Adası, Cebelitarık, Preveze ve Sarayburnu ve Ayasofya-i Kebir Cami-i Şerifi de resmeden sanatçı şunları söyledi:
“Minyatür tasarımı yaparken tam olarak neyi anlatmak istiyorsak ona nazaran kompozisyonumuzu manipüle edebiliriz. Bu nedenle mesela Ayasofya Mescidini de olması gerekenden daha büyük çizdim ve biraz daha flu. Ön planda Topkapı Sarayı’nın görünmesini istedim. Üzerinde yazan ayet ise Saff Müddeti 13. ayet. Zira bu Barbaros’un kendi sancağında da yazılı olan tekrar fetihle ilişkilendirilen bir ayet. En altta da yeniden Fetih müddetinin birinci ve üçüncü ayetleri yazılı. Onları camimizin öbür çizgilerini da yazan Ferhat Kurlu hocamız yazdı. Çini panonun uygulamasını da Kütahya’daki bir sanatçı arkadaşım tek başına uyguladı, Rıdvan Aşar beyefendi. Onu da burada anmak isterim.”
Hızır Reis ile ilgili kaynaklara baktığında ilgi cazibeli pek çok bilgiyle karşılaştığını aktaran minyatür sanatkarı, “Mesela Kur’an-ı Kerim varaklarını denizin üzerine serperek dua ettiklerinden bahsediyor. Hızır Reis seferlerinin kimilerinde kendi ağzından anlatıyor. Düşünde Hızır Aleyhisselam’ı ve kimi özel bireyleri gördüğünden, onların kendisine taktik verdiklerinden de bahsediyor.” tabirini kullandı.
Preveze Deniz Muharebesi’nde Hızır Reis’in öbür kaptanların zıt görüşüne karşın taarruza geçmekte kararlı davrandığını, Kur’an-ı Kerim varaklarını denizin üzerine serpiştirerek leventleriyle coşkulu bir dua yaptıktan sonra rüzgarın lehlerine döndüğünü anlatan Akdeniz, şöyle devam etti:
“Belki gelmiş geçmiş en güçlü deniz savaşlarından biri. Zira bir tarafta yalnızca Hızır Reis ve Osmanlı ordusu, öbür tarafta Andrea Doria ve Batı Hristiyan güçlerinin hepsi var. Yani bir iki ülke değil tamamı, Vatikan da dahil. Bütün Avrupa üzere düşünebiliriz ki o vakit denizcilikte İspanya ve Fransa çok güçlüler. Hızır Reis’in söylediği biçimiyle Allah’ın ona hiçbir vakit esirgemediği inayeti ve başarısıyla çok kısa müddette tarumar ediyorlar karşılarındaki orduyu.”
“Hızır Reis yahut denizcilikle ilgili göndermeler kullanıldı”
Zehra Akdeniz, Barbaros Hayreddin Paşa Mescidi’nin kubbesinden halı desenine kadar pek çok yerinde Hızır Reis yahut denizcilikle ilgili göndermeler ve çeşitli detaylar kullanıldığını, minyatür dizaynlarında da tıpkı temanın işlendiğini anlattı.
Tasarımlarının İstanbul’da 2 farklı mescitte yer aldığını anımsatan Akdeniz, “Bir hattat yahut müzehhib olduğunuzda yapıtlarınızın bir mescitte olması tahminen şaşırtan değil ancak bir minyatür sanatkarının hele ki bayan bir minyatür sanatkarı olarak, inşallah asırlarca ayakta kalacak yapıtlara imza atmış olabilmek benim için çok büyük bir memnunluk. Allah’a şükür ediyorum bunun için.” değerlendirmesinde bulundu.
Minyatürün ikinci plana atılmış bir sanat üzere görülmesinin yanlışsız olmadığı görüşü lisana getiren sanatçı, “Biz biraz üvey evlat üzere ortada kaldık lakin hem mescitlerdeki tasarımlarımla hem de yenilikler katmaya çalışarak ilerlediğim sanatımda minyatür sanatını ileriye taşıdığımı düşünüyorum. Birçok öğrencim var. Minyatür sanatını sevdirmeye ve öğretmeye çaba ediyorum.” diye konuştu.
“On aylık güçlü ve yorucu bir süreçti”
Çini ve tezhip sanatkarı Esra Yavuz, Büyük Çamlıca Camisi’de sanatçı arkadaşı Rasime Akar ile birlikte kurdukları Hemdem Çini Atölyesi’nde çalışmalarına devam ettiklerini söyledi.
Usta çini sanatkarı Mehmet Gürsoy sayesinde yapıtları hazırlayan takıma dahil olduklarını belirten Yavuz, “Hocam minyatür panoları bizim yapmamızı teklif etti, biz de memnuniyetle kabul ettik. Bu türlü hoş bir projede yer almak natürel ki bizim için de bir onurdur. On aylık şiddetli ve yorucu bir süreçti lakin sonucu hoş oldu.” dedi.
Sanatçı, çinilerin uygulanmasında sır altı tekniğini kullandıklarını, desenler çıkarıldıktan sonra iğneleme tekniğiyle delindiğini, desenlerin kömürle nesneye aktarılarak tahrirlendiğini, daha sonra da boyama sürecine geçildiğini anlattı.
Tasarımdaki renkleri birebir tutturmak için renk eskizlerinin yapıldığını aktaran Yavuz, “Daha sonra da fırınlama süreci oldu. Üç günlük bir fırınlama süreci var. Evvel nesneler sırlanıyor, bir gün dinleniyor sırların kuruması için. Daha sonra fırına yükleniyor, 8 saat pişiyor. Daha sonra bir soğuma süreci var. Ondan sonra da yapıtlarımızı elimize alıyoruz.” tabirini kullandı.
“Her fırın çıkışında gözlerimiz doluyordu”
Çini sanatkarı Rasime Akar ise yapıtların üretiminde çok büyük emek harcandığını belirterek, “Bir kez önemli bir projede çalışıyoruz, bir ibadet yerinin çinilerini yapıyoruz. Daha disiplinli ve organize çalışmayı gerektiren bir süreçti.” dedi.
Atölyelerini açar açmaz böylesine büyük bir projede yer almaktan memnuniyet duyduklarını aktaran Akar, “Her fırın çıkışında, şöyle birbirimize bakıyoruz ve gözlerimiz doluyor. Yani bir doğuma şahit oluyoruz. O fırın çıkışlarında, eserleri elimize aldığımız vakit bütün çektiklerimiz unutuluyor, uçuyor gidiyor. İnanılmaz derecede keyifli bir süreç üzere geliyor.” tabirini kullandı.
Barbaros Hayreddin Paşa Mescidi’nde birincilerin uygulandığını belirten Akar, “Bu birincilerden biri mihraptı, çini mozaik tekniği kullanıldı. Bir öteki birinci de monokrom çalışmalar denenmesiydi. Biz de bu monokrom çalışmalardan birkaç adedini yaptık. Tek renkten birçok tona ulaşıp panoları bedene getirdik.” dedi.
Akar, projede yer alarak bir hayalini gerçekleştirdiğini vurgulayarak, “Bir dikili taştı benim hayalim, yani bir eser bırakmaktı. Çocuklarıma bir miras bırakmak, anneme babama bir gurur yaşatmaktı. Ben bu manada burada bir hayalimi gerçekleştirdim vesile olan herkese minnettarım, teşekkür ederim.” değerlendirmesini yaptı.
Mimarisiyle de dikkat çeken mescitte birinciler uygulandı
Klasik Osmanlı mimari özelliklerine sahip olan Barbaros Hayreddin Paşa Mescidi, 18 bin 500 metrekarelik yerde, 7 bin metrekarelik alan üzerinde inşa edildi.
Hem sanatsal hem de mimari özellikleriyle birincilerin uygulandığı ve bölgedeki en büyük mescitlerden biri olarak değerli bir gereksinime karşılık veren yapının inşasında çağdaş inşaat teknikleri uygulandı.
Ana kubbesinin çapı 24, yüksekliği 44 metre olan caminin 4 minaresinden ikisi 79, ikisi de 92 metre uzunluğunda inşa edilirken, ana kubbe yazısını çevreleyen desenler gemi dümeni formunda yapıldı.
Ferhat Kurlu ve Mustafa Çelebi üzere usta sanatkarların hüsnühat yazıları, tezhip ve süslemelerinin yer aldığı caminin akustiğinde ise Mimar Sinan’ın buluşu kullanıldı.
Barbaros Hayreddin Paşa Mescidi’nin “deniz” temalı mavi renkli halıları özel olarak Manisa’da yaptırılırken, 13 metre yüksekliğindeki mihrabın yüzeyine Bakara Müddeti 149. ayet-i kerimesi yazıldı.
Allah’ın isimleri olan Esmaül Hüsna’ya atıfta bulunmak için “dalga” formundaki ana avizeye 99 fanus takılırken, bu sayede caminin kubbelerindeki süslemelerin daha görülür hale getirilmesi sağlandı.